"Podobnie jak z aktywnością organizacji pozarządowych w konsultacjach społecznych, jest z aktywnością mieszkańców. Im więcej osób zachęcimy do udziału w działaniach partycypacyjnych, tym wypracowane rozwiązania będą lepsze, a umiejętność brania odpowiedzialności za sprawy lokalne wyższa" - o tym wszystkim piszemy w kolejnej, czwartej informacji z cyklu naszych publikacji o działaniach Federacji.
W Federacji wspieranie aktywności partycypacyjnej mieszkańców rozpoczęliśmy od przedsięwzięcia przeprowadzonego wspólnie z Powiatem Bydgoskim, które polegało m.in. na realizacji procesów partycypacji społecznej w małych społecznościach w oparciu o grant uzyskany od Federacji (2014). Ten swoisty test na pobudzenie aktywności rzeczniczej mieszkańców i organizacji pozwolił na partycypacyjne przygotowanie pomysłów tak różnych jak plan ścieżek rowerowych, podział funduszu sołeckiego czy tworzenie centrum wolontariatu. Działania te potwierdziły, że dobrze zaplanowany, czyli transparentny i przemyślany proces partycypacyjny przyciąga szeroką grupę osób zainteresowanych tym co dzieje się w ich środowisku i chcących aktywnie uczestniczyć w planowaniu i realizacji ważnych przedsięwzięć [tutaj przeczytasz o wynikach tego pomysłu >>].
Z kolei nasze organizacje członkowskie wsparliśmy w konsultacjach społecznych w dwóch przedsięwzięciach (2017), które dotyczyły wypracowania innowacyjnych modeli działań społecznych na rzecz konkretnych grup potrzebujących. Jednym z nich był "model środowiskowego leczenia zaburzeń psychicznych", który powstał w partnerstwie trzech organizacji, a drugim "model wspierania osób z niepełnosprawnością intelektualną" wypracowany przez partnerstwo czterech podmiotów. Rozwiązania opisane w obu modelach są praktycznymi i przemyślanymi pomysłami pomocy osobom z niepełnosprawnością (model na rzecz środowiskowego leczenia zaburzeń psychicznych został później również przetestowany w formie trzyletniego projektu pilotażowego), a każdy z nich po opracowaniu przez grupy robocze (z udziałem specjalistów, rodzin i osób z niepełnosprawnościami) został poddany szerokim konsultacjom społecznym z serią spotkań otwartych oraz konsultacji pisemnych. Za proces konsultacji odpowiadała w każdym z tych przedsięwzięć Federacja.
Chcąc aktywnie włączać mieszkańców w decydowanie o ich społeczności, zdecydowaliśmy się zaangażować – tym razem pracując aż w czterech województwach, w kujawsko-pomorskim, pomorskim, warmińsko-mazurskim i zachodniopomorskim – w rozwijanie partycypacji obywatelskiej w obszarze planowania przestrzennego. W tych przedsięwzięciach realizowanych już piąty rok (od 2016) zainteresowanym gminom przekazujemy środki (granty) na realizację konsultacji społecznych dokumentów planistycznych. Pomagamy ustalić temat konsultacji, zaplanować działania włączające mieszkańców, jak i wspieramy w trudnościach realizacyjnych. Na realizację takich działań w trakcie
czterech lat działań przekazaliśmy granty 48 gminom o łącznej wartości ponad 1,4 mln zł.
Konsultacje społeczne ogłaszane przez jednostki publiczne najczęściej mają charakter pisemny, dlatego jednym z naszych pierwszych działań w obszarze konsultacji było stworzenie serwisu internetowego umożliwiającego komentowanie dokumentów stacja-konsultacja.pl (2013). Wyjątkowość tego rozwiązania polega na zastosowaniu prostego mechanizmu pozwalającego komentować „podczas czytania” konkretne strony i fragmenty konsultowanego tekstu. Z serwisu korzystają zarówno podmioty publiczne (organizatorzy konsultacji), jak i mieszkańcy i organizacje wnoszący swoje uwagi i stanowiska. W 2020 roku przebudowaliśmy system tworząc w nim dodatkowo możliwość konsultowania także grafik, np. planów zagospodarowania przestrzennego.
Działając na rzecz włączenia jak najszerszej grupy obywateli i organizacji w konsultacje przygotowaliśmy kilka publikacji dokumentujących nasze doświadczenia i dobre praktyki. Należą do nich poradniki: "Plan faktycznej współpracy. Poradnik partycypacyjnego tworzenia programu współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi" – wynik spotkań i dyskusji oraz działalności zespołu eksperckiego Federacji w obszarze konsultacji społecznych programów współpracy samorządów z organizacjami pozarządowymi (2014); "Zaplanuj, przedyskutuj, podejmij decyzję. Subiektywny poradnik o konsultacjach społecznych" (2015), który jest przeglądem konsultacji zrealizowanych w powiecie bydgoskim w 2014 i 2015 roku. Przykłady przeprowadzonych konsultacji pokazują jak z powodzeniem można dyskutować na tematy ważne dla mieszkańców i organizacji pozarządowych w małych społecznościach; oraz „Dobre konsultacje – dobry plan. Doświadczenia z konsultacji w planowaniu przestrzennym” (2018), w którym opowiadamy o przebiegu procesów konsultacyjnych realizowanych w oparciu o granty przyznane samorządom lokalnym, o wynikach aktywności konsultacyjnej poszczególnych gmin, o najczęściej stosowanych technikach konsultacyjnych, a także o staraniach na rzecz włączania w konsultacje grup o specjalnych potrzebach funkcjonalnych.
Szukamy także inspirujących przykładów i dobrych rozwiązań w samorządach w naszym regionie. Stąd wziął się pomysł wyróżnienie samorządów gmin i powiatów z województwa kujawsko-pomorskiego, które prowadzą wysokiej jakości współpracę z organizacjami pozarządowymi i tworzą przestrzeń dla aktywności obywatelskiej (2016). Proces wyróżniania obejmował nabór aplikacji (formularzy przesyłanych przez samorządy), wizytę przedstawicieli Kapituły w samorządach oraz zasięganie opinii u przedstawicieli organizacji pozarządowych z obszaru funkcjonowania konkretnych samorządów lokalnych. Wyróżniliśmy trzy jednostki nadając im tytuł „Proobywatelskiego samorządu”, a rozwiązania stosowane przez te samorządy upowszechnialiśmy wśród innych gmin i powiatów, zarówno publikując o nich materiały, jak i prezentując na konferencjach międzysektorowych.
Powyższy tekst to jeden z rozdziałów publikacji podsumowującej dotychczasowe działania Federacji - "Pierwsze dziesięć lat" - można ją pobrać tutaj >>.
