Samoocena organizacji pozarządowej jest zaproszeniem do rozmowy. Do poświęcenia czasu na rozmowę o organizacji. Rozmowę przeprowadzoną wśród osób, które organizację współtworzą, bowiem samoocena opiera się na przekonaniu, że organizacja pozarządowa jest wspólnotą wszystkich osób w niej aktywnych. I dlatego proces samooceny ma wzmocnić i rozwinąć organizację oraz ludzi, którzy ją tworzą, ma pomóc budować wspólnotę, która będzie mogła o sobie powiedzieć, że jest wspólnotą skuteczną.
Proces samooceny oraz związane z nim narzędzie samooceny zostały przygotowane przez zespół roboczy Federacji i przeprowadzone z powodzeniem w kilku organizacjach członkowskich Federacji.
Czy znajdujemy czas by zastanowić się „nad nami jako organizacją”? Czy rozmawiamy o naszych marzeniach co do organizacji? Czy te same rzeczy rozumiemy jako sukces? I przede wszystkim, czy postrzegamy naszą organizację jako wspólnotę? Samoocena jest zachętą do postawienia takich pytań i ich dyskutowania w gronie członków, wolontariuszy, pracowników, współpracowników i zarządu organizacji. Bardzo często są to pytania, które nigdy wcześniej w organizacji nie zostały zadane. Ale samoocena to także wspólne odpowiadanie na te pytania, uzasadnianie odpowiedzi. Ważne, by każdy w zespole mógł się wypowiedzieć na każde z postawionych pytań. Warto rozmawiać i o tym, co jest dobrą praktyką organizacji, i o tym w jaki sposób się doskonalić.
Zastosowanie narzędzia samooceny proponujemy organizacjom pozarządowym posiadającym osobowość prawną, niezależnie od ich formy (stowarzyszenie, fundacja itp.) i niezależnie od okresu prowadzenia działalności statutowej. W samoocenie powinien wziąć udział zespół osób aktywnych w organizacji. Kto tworzy ten zespół? Musicie ustalić sami, biorąc pod uwagę specyfikę i strukturę Waszej organizacji – istnieją organizacje, w których działa kilkaset osób, ale są też małe organizacje z wąską grupą entuzjastów. W części organizacji wszyscy członkowie wspólnie realizują wszystkie zadania, w innych struktura jest rozbudowana i podzielona na sekcje wykonujące przypisane im cele i obowiązki.
Samoocena to trzy wyraźnie wyodrębnione elementy:
1. spotkanie „stop-klatka”,
2. samoocena w poszczególnych modułach (z zastosowaniem arkusza pytań),
3. wykorzystanie wyników.
W latach 2011-2014 w Federacji stosowaliśmy również narzędzie samooceny, ale w innej wersji – w ówczesnym rozwiązaniu akcentowaliśmy mocniej rolę lidera w organizacji, a mniej znaczenie wspólnoty jaką jest organizacja. Poprzednie rozwiązanie zakładało także inne podejście do prowadzenie samooceny – założyliśmy, że to nie liderzy organizacji, ale jej pracownicy i wolontariusze powinni korzystać z narzędzia samooceny i samoocenę przeprowadzić, a liderzy winni wyciągnąć wnioski z otrzymanych wyników.
Narzędzie samooceny jest stosowane również przez organizacje członkowskie Federacji (zgodnie z uchwałą Zarządu Federacji narzędzie jest zalecane do stosowania w podmiotach członkowskich).